مفاهیم پدیدارشناختی در شعر سهراب سپهری

سهراب سپهری از جمله شاعران معاصر ایرانی است که تاثیر به سزایی بر شعر معاصر خود گذاشته است. در شعر این شاعر ایرانی شاهد تلفیق سوژه­ی نظاره کننده (مدر ِک) و ابژه­ی نظاره شده (مدرَک) هستیم و همین تلفیق مدر ِک و مدر َک یکی از مضامین اصلی شعر او را به وجود آورده است. نگاه به مثابه عملی به غایت ارتباطی است که سوژه را از این که در خود فرو رفته و به خود معطوف شود باز می­دارد و توجه او را به جهان بیرون معطوف می­دارد و از این رهگذر وحدت سوژه­ای که نظاره می­کند و ابژه­ای که نظاره می­شود را میسر می سازد. در این مقاله تلاش کرده­ایم تا حد ممکن ویژگی­ های نگاه پدیدارشناختی سپهری در چهار مجموعه شعر او را آشکار سازیم. برای تحقق این هدف، ابتدا به معرفی مفاهیم بنیادی پدیدارشناسی پرداخته­ایم؛ سپس مضمون نگاه، برگشت به خود چیزها و ثقل حضور اشیاء را در شعر سپهری مورد نظر قرار داده­ ایم؛ پس آنگاه از برگشت به سرچشمه ­ها و از زمان آغازین صحبت به میان آورده­ایم، زمانی که در آن انسان، عاری از هر گونه نگاه مغرضانه و حجاب ِ عادات، و سرشار از حس «حیرت» ناشی از برخورد با دنیای ناآشنا، با جهان بیرونی ارتباطی شهودی برقرار می­کرد. در نهایت، بعد از اشاره به مفهوم «لحظه» در شعر این شاعر، به نفی زبان پرداخته ایم که همواره در شعر سپهری حائلی است میان ارتباط شهودی شاعر با جهان بیرونی.